Omgaan met gezondheidsrisico’s op de werkvloer

Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) definieert arbeidsgerelateerde gezondheidsrisico’s als volgt: “Gezondheidsschade die er niet zou zijn geweest als de werkzaamheden niet zouden zijn uitgevoerd.” De definitie helpt bij het bepalen in welke mate het werk of de arbeidsomstandigheden de oorzaak zijn van de klacht en welke maatregelen de klacht verminderen.

Jaarlijks melden ongeveer 15.000 tot 400.000 werknemers zich ziek als gevolg van gezondheidsschade op de werkvloer. Van psychische klachten (ruim 6%) tot aandoeningen van het bewegingsapparaat, van slechthorendheid tot huidaandoening. Arbeidsgerelateerde gezondheidsklachten brengen jaarlijks ruim 1,2 miljard aan kosten met zich mee. Een hoog bedrag dat moet worden teruggedrongen. Afgelopen maand verscheen een artikel in Trouw over het jaarlijkse percentage (70%) bedrijfsartsen dat geen meldingen maakt van beroepsziekten. Terwijl er genoeg mogelijkheden zijn om aandoeningen te behandelen en, nog beter, mogelijkheden die het risico erop te verkleinen. Het aantal beroepsziekten moet en kan worden teruggebracht, maar hoe?

De bouwsector, het onderwijs, de financiële sector en de zorg hebben een verhoogde kans op langdurig verzuim door arbeidsgerelateerde gezondheidsrisico’s. Een belangrijk gegeven uit het rapport ‘Beroepsziekten in cijfers 2014’.

• De bouwsector. Het arbeidsgerelateerd verzuim ligt in de bouwsector tussen de 39 en 72%. Het merendeel kampt met klachten aan het houding- en bewegingsapparaat. Ook in de industriesector, vervoer en opslag is dit het meest voorkomende arbeidsrisico. Klachten die duiden op RSI, een tenniselleboog en rugpijn komen in de deze sectoren regelmatig voor. Het zijn klachten die preventief zijn op te sporen en effectief te verhelpen zijn. Daarnaast kampt ongeveer 38% met lawaaislechthorendheid. Lawaaiwarme machines, consequente gehoorbescherming en andere hulpmiddelen kunnen dit arbeidsrisico verminderen.
• Het onderwijs & de financiële sector. Het arbeidsgerelateerd verzuim in het onderwijs en de financiële sector ligt tussen de 6 en 12%. De kans om overspannen te raken of op een burn-out is in deze sectoren groter dan in andere branches. Ruim 77% van de arbeidsklachten bevat symptomen van overspannenheid of een burn-out. De voorspellingen zijn dat dit percentage de komende jaren zal toenemen. Problemen met werkinhoud, de werkhoeveelheid en een gecompliceerde relatie tussen werknemers worden als oorzaak genoemd. Vooral in de financiële sector is de kans op psychische arbeidsrisico’s hoger. Het preventief opsporen van werkstress en persoonlijke begeleiding bij psychische klachten is nodig om het aantal psychische klachten terug te dringen.
• De zorgsector. Het arbeidsgerelateerd verzuim in de zorgsector ligt tussen de 6 en 9%. De werkdruk, fysieke belasting en gebrek aan regelmogelijkheden zijn de voornaamste oorzaken. Onder het gebrek aan regelmogelijkheden verstaan we de mogelijkheid om het werktempo zelf te bepalen. Daarnaast heeft het zorgpersoneel te maken met onregelmatige ploegendienst. Deze diensten verhogen de kans op een hogere werkdruk, langere werkdagen en oververmoeidheid. De kans op langdurig verzuim is in de zorgsector daardoor hoger dan bij andere sectoren.

Het aantal psychische klachten neemt toe. In 2013 is het aantal psychische gezondheidsklachten met 6% gestegen ten opzichte van een jaar eerder. Vooral jongeren onder de 25 jaar geven aan last te hebben van werkstress, wat de kans op overspannenheid of een burn-out vergroot. Naar verwachting zal het verzuim in deze doelgroep toenemen. Het voorkomen of het tijdig ontdekken van psychische klachten is dus meer dan nodig. Dergelijke klachten zijn complexer dan fysieke klachten, waardoor het herstelproces langer duurt. Het probleem zit vooral in hoe met de klacht(en) wordt omgegaan. Twee derde van het aantal werknemers met psychische klachten werkt door. Men relateert de klachten nauwelijks toe aan werk, waardoor men minder energie steekt in vrijetijdsbestedingen. Een gemiste kans, gezien het feit dat ontspanning de snelheid van het herstel bevordert.

Werkgevers zijn verplicht een preventief medisch onderzoek (PMO) aan haar werknemers aan te bieden. Een aantal werkgevers houden zich hieraan. In de bouw wordt bijvoorbeeld de kans op arbeidsrisico’s voor elke werknemer jaarlijks in kaart gebracht en gemeld aan het NCvB. Het rapport ‘Beroepsziekten in cijfers 2014’ laat zien dat 91% van de beroepsziekten in de bouwsector tijdens een PMO naar voren is gekomen. De overige sectoren daarentegen laten kansen liggen. Uit een onderzoek van bureau Panteia blijkt dat slechts 11 procent van alle werkgevers in Nederland op eigen initiatief haar werknemers een preventief medisch onderzoek aanbiedt. Het terugdringen van het verzuim, het verhogen van de productiviteit en het aantal beroepsziekten verminderen vraagt om inzicht in de gezondheid van werknemers. Inzicht dat een gezondere levensstijl stimuleert.