Verstoord ritme
Werken gedurende de nacht verstoort onze natuurlijke biologische klok. ‘Dit 24-uursritme noemen we ook wel het circadiane ritme’, aldus Tom de Boer, onderzoeker bij het Leids Universitair Medisch Centrum. Die biologische klok baseert zich vooral op licht dat via de ogen binnenkomt. Dus op basis van hoeveel licht er is, weet de klok dat het dag of nacht is en wat het lichaam dan moet gaan doen. Zo wordt er tegen de avond het hormoon melatonine door het lichaam aangemaakt, wat ervoor zorgt dat we slaperig worden. Tegen de ochtend neemt dit juist weer af. Door het draaien van nachtdiensten gaat het lichaam een ander ritme volgen.
Onderstaande punten houden duidelijk verband met een verstoord 24-uurs ritme.
- Ongeval
De kans op een ongeval (niet alleen op de werkvloer) is ook sterk vergroot. Tijdens nachtdiensten is de productiviteit lager dan overdag en worden er meer beoordelingsfouten gemaakt. - Onvoldoende nachtrust
Het gemiddeld aantal uren dat men slaapt na een nachtdienst, zo blijkt uit onderzoek, is minder dan zes uur per nacht. Dit, terwijl de algemene norm voor voldoende slaap toch echt 7 tot 8 uur per nacht is. Daarnaast is men meer wakker waardoor de kwaliteit en de herstelfunctie van slaap onvoldoende is. - Toename stress
Een belangrijk gevolg is ook dat de gevoeligheid voor stress toeneemt. In de vroege ochtend, rond een uur of zes, is men het meest gevoelig voor stress. Het lichaam vertoont dan een piek in de aanmaak van cortisol, ook wel het alertheids- of stresshormoon genoemd. Werknemers in de nacht- en vroege dienst blijken dan extra kwetsbaar te zijn voor omgevingsinvloeden en stress. Na jarenlange blootstelling brengt dat een verhoogd risico op gezondheidsklachten met zich mee. - Isolatie
Tot slot heeft ploegenarbeid ook de nodige sociale gevolgen. Dit komt o.a. doordat er overdag wordt geslapen terwijl de omgeving andere activiteiten plant. Dit kan een gevoel van isolatie met zich meebrengen, dat zich ook in lichamelijke en psychische klachten kan vertalen.
Voor iedereen verschillend
Bij dit alles is het wel belangrijk om te bedenken dat de effecten van het draaien van nachtdiensten per individu (sterk) kunnen verschillen. Het maakt echt uit of je een ochtendmens of een avondmens bent. Ook de vatbaarheid voor slaapproblemen kan behoorlijk uiteenlopen. Dat maakt dat de een veel beter tegen nachtdiensten kan dan de ander. Wel is gebleken dat slaapproblemen zich sterker voordoen boven een bepaalde leeftijd (40-45 jaar). Dat kan te maken hebben met het veranderen van de biologische klok bij het ouder worden. Ook kunnen klachten sterker worden naarmate iemand langer nachtdiensten heeft gedraaid.
Hoe blijf je gezond
Je kunt rustig concluderen dat er risico’s zijn verbonden aan het regelmatig draaien van nachtdiensten. Hoeveel invloed de wissel- en nachtdiensten precies hebben op onze gezondheid is onbekend. Daarvoor is veel meer onderzoek nodig.
Voor mensen die nachtdiensten draaien is het belangrijk dit zo gezond mogelijk te doen. Van nature is ons lijf ’s nachts in de ruststand. Dit geldt dus ook voor het spijsverteringsstelsel. ‘Om problemen met de voeding te voorkomen, moet je simpelweg weerstand bieden aan de verleiding. Probeer gezond en licht te eten’, adviseert De Boer. Enkele tips zijn:
- Eet eiwitrijke producten; Eiwitten geven meer energie dan koolhydraten. Dit zorgt ervoor dat je alert blijft en een goede concentratie houdt.
- Eet kleine hoeveelheden; de spijsvertering gaat langzaam waardoor grote hoeveelheden voeding buikklachten en vermoeidheid in de hand kunnen werken.
- Eet zo min mogelijk koolhydraten; koolhydraten bevatten naast zetmeel ook suiker en bij inname van suiker gaat je suikerspiegel omhoog. Dit kan leiden tot vermoeidheid.
- Besef je dat je tijdens de nachtdienst brandstof nodig hebt. Het is dan ook goed om in ieder geval iets om 18.00 uur, 23.00 uur, 02.00 uur en 04.00 uur te eten.
- Vermijd vet eten. Je lichaam is gedurende de nacht nauwelijks in staat om vet te verteren en om te zetten in energie. Het eten van vet kost je dan ook meer energie en dat leidt dan weer tot vermoeidheid.
- Hou goed in de gaten hoe je je voelt. En probeer te kijken of er een verband bestaat tussen je energie en wat je eet. Ieder persoon reageert anders dus het is belangrijk om ui te vinden welk eetpatroon goed bij je past!
- Neem even rust of een half uur slaap, vlak voor je begint met je nachtdienst of ergens halverwege. Dat helpt echt.
‘Aangezien zo’n 17 procent van de Nederlandse beroepsbevolking regelmatig in nachtdienst werkt, is het belangrijk dat we de gezondheidsgevolgen goed in kaart brengen om schade te kunnen voorkomen’, zegt ir. L. van Amelsvoort van de Wageningen Universiteit, die afgelopen april is gepromoveerd op een onderzoek naar lichamelijke veranderingen bij mensen die in ploegendienst werken.. Simple Check biedt hierin een mogelijke aanvulling. De health check maakt de gezondheid inzichtelijk op zowel mentaal als fysiek niveau. Op deze manier kan de gezondheid in kaart worden gebracht en biedt het handvatten om tijdig te handelen.
Bron: Volkskrant, 4 november 2014
https://www.scientias.nl/de-werkelijke-de-gezondheid/
http://afmp.nl/inhoud/artikel/risicos-nachtdienst
https://www.fnv.nl
